Wydanie internetowe 2012
Na szlaku Świątyń zapisanych w historii rodziny (3)
KOŚCIÓŁ PW. ŚWIĘTEGO BARTŁOMIEJA W KRAKOWIE - NOWEJ HUCIE
Dzieje kościoła św. Bartłomieja od samego początku są bardzo mocno związane z dziejami klasztoru cystersów w Mogile, a kościół wiele zawdzięcza rodowi Odrowążów. Cystersów do Mogiły sprowadził krakowski biskup Iwo Odrowąż, który był jednocześnie fundatorem ich klasztoru.
Biskup Jan Prandota herbu Odrowąż, dokumentem z dnia 14 maja 1266, wydanym w Krakowie, oddaje klasztorowi w Mogile parafię kościoła św. Bartłomieja wraz z jego uposażeniem i nadaje dziesięciny dla klasztoru.
Pierwsza wzmianka o kościele w dokumentach pojawia się w 1329.
Kolejny kościół został zbudowany przez cieślę królewskiego Macieja Mączkę w 1466 roku, na polecenie opata Piotra Hiszberga z Biecza. Przypomina nam o tym dedykacja, wyrzeźbiona w dębowym, gotyckim, południowym portalu kościoła. Ten niewielki kościółek, przykryty był gontem od dachu, aż po samą podmurówkę, a jego konsekracji dokonał biskup krakowski Jan Rzeszowski w 1475 roku.
W południowej nawie bocznej zachowały się ostrołukowe odrzwia gotyckie bogato dekorowane motywami roślinnymi, z herbem Odrowąż, datą wykonania 1466 oraz sygnaturą i podpisem twórcy, którym był Maciej Mączka.
Niszczony przez pożary i wojny w swojej obecnej formie pochodzi z połowy XVIII wieku, kiedy to został poddany gruntownej przebudowie. Około 1740 roku, rozpoczęto prace przy modernizacji kościoła, jednak nie naruszono zasadniczego gotyckiego układu przestrzenno-konstrukcyjnego. Chodzi tu, m.in. o ostrołukowe arkady profilowane, wsparte na fazowanych, a częściowo profilowanych słupach, które dzielą wnętrze na nawę główną i nawy boczne kościoła. W następstwie prac, nadano bryle kościoła modny kształt krzyża łacińskiego - dobudowując kaplice boczne i tworząc nawę poprzeczną kościoła, tzw. transept. Wzniesiono też piętrową zakrystię. Ściany kościoła oszalowano od zewnątrz deskami, a gont pozostawiono na dachu. Założono też fartuch gontowy przykrywający podmurówkę. Ponownej konsekracji dokonał biskup sufragan Franciszek Podkański w 1761 roku. Kościół stanowi jeden z najcenniejszych zabytków architektury drewnianej w Polsce. Jest to jedyna budowla sakralna na terenie Polski, w której zachowano przykład średniowiecznego trójnawowego rozwiązania w drewnie.
Ten wspaniały zabytek otoczony jest wraz z cmentarzem przykościelnym, gdzie grzebano zmarłych od 1347 do 1836 roku deskowym, sumikowym ogrodzeniem z daszkiem gontowym.
Obok kościoła, znajduje się wykonana z drewna brama, będąca jednocześnie dzwonnicą z 1752 roku. Charakteryzuje się zwieńczeniem o kształcie kopuły z gontowym dachem.
Na ścianie głównej prezbiterium znajduje się malowany iluzjonistycznie ołtarz z postaciami Apostołów: św. Piotra i św. Pawła. Obraz św. Bartłomieja Apostoła - patrona parafii, został namalowany w latach 20-tych XX wieku, przez biblistę, profesora UJ, ks. Józefa Kaczmarczyka (+1951).
Oszalowane deskami wnętrze kościoła polichromowano w 1776 roku. Na stropie widzimy postać św. Bernarda z Clairvaux - Rozkrzewiciela Zakonu Cysterskiego, Czciciela Matki Najświętszej i Ukrzyżowanego. W medalionach portrety czterech Ewangelistów, świętych: Jana, Marka, Mateusza i Łukasza.
W kaplicach bocznych, mieszczą się po dwa ołtarze; w kaplicy południowej - barokowy ołtarz Matki Bożej oraz rokokowy ołtarz Matki Bożej Różańcowej, należący do Bractwa Żywego Różańca, w którego zwieńczeniu umieszczono obraz św. Anny Samotrzeciej.
Całości wyposażenia dopełnia rokokowa ambona i drewniana chrzcielnica prawdopodobnie z XVI wieku, w kaplicy północnej - barokowy ołtarz zobrazem Matki Bożej Bolesnej (jest to kopia staniątecka z 70-tych lat XX stulecia) i rokokowy ołtarz św. Izydora, rolnika, należący do Bractwa św. Izydora.
Na chórze muzycznym znajdują się ośmiogłosowe organy pochodzące z XVIII wieku.
Elżbieta Dobrzańska
Kraków, 1.09.2012.
(Foto E. Dobrzańska)
