Spis artykułów
Na szlaku Świątyń zapisanych w historii rodziny (6)
KOŚCIÓŁ ZWIASTOWANIA NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY
- zabytkowy kościół kapucynów, znajdujący się na Piasku, przy ulicy Loretańskiej 11
w Krakowie
Kapucyni do Krakowa przybyli w 1695 r. Fundatorem kościoła był Wojciech Dembiński i to on zaproponował, aby nowej świątyni nadać wezwanie Zwiastowania Najświętszej Maryi Pannie. W kościele zachowało się jego epitafium z portretem i marmurowy sarkofag. Pierwszą mszę świętą odprawiono w nowym kościele 15 sierpnia 1700 r., ale właściwej konsekracji dokonał biskup sufragan Kazimierz Łubieński w 1703 r.
Kościół wybudowano w stylu baroku toskańskiego, przypomina włoskie tradycyjne świątynie kapucyńskie. Każda nowa fundacja kapucynów była wznoszona według tradycyjnego planu.
Autorami projektu kościoła byli Carlo i Giovanni Ceroni oraz Martino Pellegrini. Reguła zakonu kapucynów nie zezwalała na przepych w wystroju wnętrza świątyni i dlatego jej obecny wygląd jest bardzo skromny. Dotyczy to również elewacji zewnętrznej, z tej też przyczyny kościół kapucynów należy do najskromniejszych fundacji barokowych w mieście. Warto wspomnieć, że kruchta została wybudowana dopiero w 1925 roku, a dwanaście lat później część klasztoru została zamieniona na nawę południową.
W ołtarzu głównym znajduje się obraz z wyobrażeniem Zwiastowania NMP namalowany w 1701 r. przez Piotra Dandini z Florencji i przekazany kapucynom krakowskim na polecenie księcia Toskanii Kosmy III Medyceusza. Po bokach ołtarza zawieszono niewielkie obrazy z wizerunkami św. Franciszka i św. Klary. Po lewej stronie ołtarza głównego, w bocznym filarze, umieszczono kulę armatnią, która wpadła do prezbiterium w trakcie walk konfederatów barskich z wojskami rosyjskim 15 sierpnia 1768 roku i utkwiła w ścianie.
W zwieńczeniu ołtarza znajduje się wizerunek św. Józefa z Dzieciątkiem, namalowany przez Franciszka Ignacego Molitora. Obraz powstał w 1775 r. W tym też to roku wzniesiono ustawione skośnie do osi kościoła ołtarze boczne.
W ukośnym ołtarzu głównej nawy znajduje się figura Matki Bożej zwana Tułaczką. Pochodzi ona z fasady kamienicy przy ulicy Grodzkiej i uległa nadpaleniu w czasie wielkiego pożaru miasta w 1850 r., a w roku 1899 została podarowana kapucynom. Przez 5 lat szukano dla niej właściwego miejsca, była w bocznej kaplicy, w krużgankach i na klasztornych korytarzach. Z powodu tych ciągłych wędrówek nazwano ją Tułaczką. Ostatecznie w 1904 r. w 50. rocznicę ogłoszenia dogmatu o Niepokalanym Poczęciu NMP ustawiono ją w bocznym ołtarzu. Według tradycji była ulubionym wizerunkiem, przed którym modliła się Helena Modrzejewska, a modlitwy o własny kąt i dach nad głową tutaj zanoszone są podobno dość skutecznie wysłuchiwane.
Świątynia jest jednonawowa z dwoma bocznymi kaplicami. Obok głównego ołtarza, pomiędzy prezbiterium a nawą główną wzniesiono symetrycznie dwa ołtarze boczne. Za ołtarzem głównym usytuowano chór zakonny. Ołtarze boczne pochodzą z 1775 r. W jednym z nich umieszczono figurę św. Józefa z Dzieciątkiem dłuta Tadeusza Błotnickiego z 1903 r. Kobieta siedząca u stóp św. Józefa jest alegorią Ojczyzny. Jako zasuwy ołtarza używa się wizerunku Chrystusa Miłosiernego, namalowanego w 1944 r. przez Adolfa Hyłę. Tło u dołu wizerunku przedstawia płonącą Warszawę, a jest on wotum mieszkańców Warszawy za ocalenie życia po Powstaniu Warszawskim i podziękowaniem za schronienie, które w murach klasztoru znaleźli jesienią 1944 r.
Drewniana, jak całe wyposażenie świątyni klasztornej, ambona z charakterystycznym dla kapucyńskich kościołów jest wyobrażeniem ręki z krzyżem. Jest to pozostałość po tradycji, pilnie strzeżonej i obecnie, aby kazania głosić 'nie z książki ale z serca i pamięci'.
Wizerunek Matki Boskiej Ostrobramskiej z kolejnego bocznego ołtarza trafił tutaj po II Wojnie Światowej wraz z kapucynami, deportowanymi z Kresów Wschodnich.
Prezbiterium, nieco węższe od nawy głównej, zostało zamknięte prostokątnie. Gładkie ściany i beczkowe sklepienie z małymi oknami tworzyły odpowiedni do modlitwy nastrój.
Ściany domku w 1926 roku pokrył polichromią Jan Bukowski. Centralne miejsce w ołtarzu zajmuje figurka Matki Boskiej Loretańskiej, zasłaniana obrazem z jej wizerunkiem autorstwa Michała Stachowicza pochodzącym z 1818 r. Tabernakulum ołtarza stanowi dar króla Jana III Sobieskiego - hebanowy sepet, zdobiony miniaturami.
Po północnej stronie kościoła kapucynów znajduje się Domek Loretański. Fundatorem kaplicy był Wojciech Dębiński (fundator kościoła i klasztoru). Loreto miało spełniać rolę rodowej kaplicy, a w podziemiach zaplanowano krypty dla zmarłych z rodziny Dębińskich. Kaplicę budowano w latach 1712-1719. Domek Loretański posiadał swoją zakrystię - obecnie Kaplicę Ukrzyżowanego. Domek Loretański nawiązuje do oryginału z Loreto we Włoszech (Sanktuarium Maryjne). Według tradycji, został przeniesiony w XIII w. z Nazaretu do Loreto przez anioły. Postacie aniołów przypominają o legendzie cudownego przeniesienia Świętego Domku z Palestyny do Loreto. Do wnętrza prowadzi troje barokowych drzwi w oprawie z czarnego marmuru. Ściany zostały pokryte malowidłami wykonanymi w roku 1926 przez Jana Bukowskiego. Wokół Domku znajdują się krużganki. Ściany korytarza zdobią późnobarokowe stacje Drogi Krzyżowej. W 1818 r. na krużgankach ustawiono cztery ołtarze z namalowanymi w 1763 r. przez Łukasza Orłowskiego obrazami: Zwiastowania, św. Anny, św. Erazma (obecnie w ołtarzu św. Kajetana) i św. Jana Nepomucena. Ołtarze te usunięto podczas renowacji w 1926 r. Krużganki nazywane są często 'campo santo patriotycznego Krakowa'. Podobnie jak wnętrze kościoła krużganki są ozdobione licznymi epitafiami. Najstarsze upamiętniają zmarłych z rodziny fundatora, późniejsze wybitnych wojskowych i naukowców.
Wnętrze kościoła, jego ściany, krużganki klasztorne, kaplice i kruchta pokryte są tablicami pamiątkowymi ku czci wybitnych wodzów, epitafiami wojskowych. Ta szczególna kolekcja powstała, bowiem kapucyni od czasów insurekcji kościuszkowskiej po wybuch I Wojny Światowej pełnili funkcje kapelanów i towarzyszyli kolejnym powstańcom podczas zrywów narodowych.
Elżbieta Dobrzańska
Kraków, w październiku 2013 roku
Galeria zdjęć (foto E. Dobrzańska)
