Strona wykorzystuje pliki cookies, jeśli wyrażasz zgodę na używanie cookies, zostaną one zapisane w pamięci twojej przeglądarki. W przypadku nie wyrażenia zgody nie jesteśmy w stanie zagwarantować pełnej funkcjonalności strony!

Na szlaku Świątyń zapisanych w historii rodziny (5)

BAZYLIKA KRZYŻA ŚWIĘTEGO - KOŚCIÓŁ KLASZTORNY  

PW. WNIEBOWZIĘCIA NAJŚWIĘTSZEJ MARYI PANNY I ŚW. WACŁAWA

W KRAKOWIE-MOGILE

Przybycie cystersów do Mogiły oraz budowę kościoła i klasztoru datuje się na rok 1222, fundatorem był biskup krakowski Iwo Odrowąż. Świątynia została wzniesiona wedle reguł zakonu, na planie krzyża łacińskiego, w stylu romańsko - gotyckim cysterskim, przy użyciu cegły i kamienia. Zgodnie ze średniowiecznym zwyczajem główny ołtarz był skierowany ku wschodowi. Kościół konsekrowano 5 V 1266 r. i  oświęcono Matce Bożej Wniebowziętej i św. Wacławowi. Pierwotne sklepienie nawy głównej po wielkim pożarze kościoła w 1708 r. zostało odbudowane w stylu barokowym. Fasadę i kruchtę kościoła przebudował w 1780 r. Franciszek Mosler z Opawy.

Gościli tu królowie Bolesław V Wstydliwy i jego żona św. Kinga, Kazimierz III Wielki (przy jego pomocy rozbudowano krużganki klasztorne), Władysław II Jagiełło z królową św. Jadwigą. Bywał tu także Zygmunt I Stary oraz królowa Bona z synem Zygmuntem II Augustem, Stefan Batory, Maksymilian III Habsburg, Zygmunt III Waza, Michał Korybut Wiśniowiecki, car Aleksander I Romanow i jego brat Wielki Książę Konstanty.

Tytuł bazyliki mniejszej kościołowi nadał papież Paweł VI w dniu 9 marca 1970 roku, gdy biskupem ordynariuszem był ks. kard. Karol Wojtyła, a proboszczem parafii o. Gerard Matuła OCist. Uroczyste ogłoszenie tytułu nastąpiło 20 września 1970 roku, podczas uroczystości odpustowych ku czci Podwyższenia Krzyża Św. Uroczystościom przewodniczył ks. bp Julian Groblicki, biskup pomocniczy archidiecezji krakowskiej. Homilię wygłosił ks. kard. Karol Wojtyła.

Na szczycie bazyliki można dostrzec małą wieżę (sygnaturkę), a także tynkowany (XVII/XVIII w.) zegar słoneczny z napisem Adducam contra te tempus (Przyprowadzę przeciw tobie czas) - jest to aluzja do Sądu Ostatecznego i przypomina o wartości czasu danego człowiekowi. W wolnostojącej dzwonnicy, dołem murowanej, o drewnianej, ażurowej obudowie, nakrytej czterospadowym dachem (wybudowanej w 1972 r.), zawieszono 3 duże dzwony (Maryja, Iwo Odrowąż, Bartłomiej Apostoł), upamiętniające 750-lecie istnienia opactwa. W mur okalający plac kościelny wkomponowano pięć ołtarzy zbudowanych w 1989 roku. Są to ołtarze Pamięci Narodowej:

- z krzyżem i kajdanami - symbolami męczeństwa Polaków - przyniesionymi w 1861 r. przez pielgrzymów w 30. rocznicę Powstania Listopadowego,

- z figurą ks. Jerzego Popiełuszki, zamordowanego w 1984 roku, w tle - nazwy obozów i miejsc zagłady oraz tablica dziękczynna za udzielone schronienie w mogilskim klasztorze Polskiemu Żydowi,

- św. brata Alberta Chmielowskiego z pobliskiej Igołomii, uzdrowionego w sanktuarium mogilskim,

- św. Józefa Rzemieślnika,

- św. Heleny Cesarzowej, Matki Bożej Miłosierdzia (cystersi i cysterki pod opiekuńczym płaszczem Maryi).

Główne wejście do kościoła znajduje się w skromnej późnobarokowej fasadzie, wybudowanej w 1780 r. podczas renowacji po pożarze z 1743 roku. Wnętrze bazyliki ozdabia polichromia Jana Bukowskiego z 1918 roku. W północnym ramieniu transeptu, oddzielonym od naw XVII-wieczną kratą, znajduje się Sanktuarium Krzyża Mogilskiego. Legenda mówi, że krzyż wyłowiono z Wisły za życia biskupa Iwo i przeniesiono do kościoła, w którym szybko zasłynął cudami. Pierwszy krzyż prawdopodobnie spłonął w trakcie pożaru, natomiast obecny gotycki pochodzi z pierwszej połowy XV stulecia. Początkowo znajdował się w ołtarzu pośrodku nawy głównej i dopiero pod koniec XVI wieku przeniesiono go w obecne miejsce, gdzie kaplicę dla niego ufundował Stefan Żółtowski, jako wotum za ocalenie podczas bitwy pod Cecorą. Współczesne witraże w ostrołukowych oknach i jednym kolistym wykonał w 1947 r. T. Wojciechowski. Przedstawiają one sceny z  życia Pana Jezusa i Jego Matki. Główny ołtarz zdobi poliptyk z 1514 r. W jego centrum znajduje się statua Matki Bożej z Dzieciątkiem. Na skrzydłach ołtarza przedstawione są sceny z życia Maryi, a także sceny męki Pańskiej. W nawach bocznych, transepcie i prezbiterium są gotyckie sklepienia krzyżowo-żebrowe. Pierwotnie ściany kościoła nie posiadały tynku. Za czasów opata Erazma Ciołka cały kościół wewnątrz otynkowano, a brat Stanisław Samostrzelnik (cysters mogilski) w latach 1536-1538 wymalował sceny biblijne - Zwiastowanie w prezbiterium oraz Ukrzyżowanie nad zakrystią i ornamenty roślinne. Freski w kaplicy Krzyża Św. pochodzą z XVIII w. i przedstawiają starotestamentowe zapowiedzi ofiary krzyżowej Chrystusa. Malowidła sklepienia nawy głównej i naw bocznych wykonał Jan Bukowski (+1943).

Stalle w prezbiterium (miejsce modlitw zakonników) pochodzą z XVIII w. - na czterech obrazach przedstawiono świętych cysterskich: Roberta, Alberyka, Stefana (założyciele cystersów) i Bernarda. Cztery kaplice boczne poświęcone są: św. Wacławowi i św. Józefowi (za ołtarzem Cudownego Pana Jezusa) oraz św. Bernardowi i świętym założycielom cystersów (przy zakrystii). Współczesne witraże w kaplicach ukazują sceny z życia tych świętych. Organy 36. głosowe zbudował w 1927 r. S. Tobola. Pod chórem umieszczono ołtarz z kopią rzymskiego obrazu Matki Bożej Śnieżnej Salus populi Romani i tablice upamiętniające nadanie mogilskiej świątyni tytułu Bazyliki Mniejszej oraz wizytę papieża Jana Pawła II w mogilskim sanktuarium. Ponad organami wstawiono witraż (1909 r.) przedstawiający biskupa krakowskiego Iwona Odrowąża, fundatora mogilskiego klasztoru.

Na pamiątkę wizyty papieskiej, która miała miejsce w 1979 roku, ogród klasztorny nazwano placem imienia Jana Pawła II. Oddano go do użytku wiernych, którzy w każdy pierwszy piątek miesiąca oraz w dniach Odpustu Mogilskiego rozważają Drogę Krzyżową Chrystusa przy ustawionych tutaj stacjach. Do ołtarza z trzema tarasami, schodzącego szerokimi schodami, prowadzi główna ścieżka otoczona niską balustradą, w środek której wkomponowano obelisk - założenie to inspirowane było m.in. bazyliką i placem św. Piotra w Watykanie.

Elżbieta Dobrzańska

Kraków, w listopadzie 2013 roku

(Foto E. Dobrzańska)

Free business joomla templates