Numer 8
Przewodnik dla odwiedzających Biskupice Radłowskie po raz pierwszy
BISKUPICE RADŁOWSKIE - KRÓTKI RYS HISTORYCZNY
Biskupice Radłowskie - wieś w Polsce położona w województwie małopolskim, w powiecie tarnowskim, w gminie Radłów nad Dunajcem. Oprócz zabudowań centrum wsi, Biskupice Radłowskie obejmują także przysiółki Wólka i Zawodzie oraz pomniejsze tereny - Chruścisko, Ścieżki, Kujaczów, Zaogrodzie, Niedrożne. Wieś leży na szlaku komunikacyjnym dróg wojewódzkich nr 975 i 964, jest położona około 6 km od Radłowa, 18 km od Tarnowa i 67 km od Krakowa, na lewym brzegu rzeki Dunajec.
Wieś Biskupice Radłowskie leży w diecezji tarnowskiej. Figuruje ona w spisie przynależnym do biskupstwa krakowskiego w XIII w. Wspominają o tym Jan Długosz - kronikarz - i zapiski parafialne w Radłowie. Biskupice były wsią kościelną, która cieszyła się nieco większą swobodą od wsi szlacheckich. Również kultura wsi była wyższa i synowie chłopscy częściej trafiali do szkół parafialnych czy katedralnych. Jan Długosz wspomina o Biskupicach przy Radłowie, podkreślając, że jest to bardzo „dobrze prosperująca, licząca
17 łanów, 3 karczmy, najlepszy dwór biskupi w kluczu radłowskim” wieś. To właśnie z Biskupic kilku chłopów walczyło pod Grunwaldem z Krzyżakami - wspomina Długosz. Najstarsze nazwiska biskupian to: Tracze, Kluzy, Mierzwy, Liry, Pęcaki, Mączki, Cholewy. Są to typowe chłopskie nazwiska określające zawód ich właściciela. Nieco później pojawiły się nazwiska szlacheckie - Radłowscy, Marcinkowscy, Szumlańscy, później nazwiska cudzoziemskie - Kosmany, Wence, Sznicle, Zacharki i nazwiska żydowskie.
Znając historię Biskupic będziemy znać historię Polski, ponieważ miejscowość ta doświadczyła licznych klęsk związanych z najazdami (szwedzkim, wojsk kwarcianych idących na Kraków, Rakoczego), rozbiorami Polski, I i II Wojną Światową. Za waleczność i odwagę w 1983 roku wieś została odznaczona Krzyżem Walecznych.
W okresie międzywojennym wieś nieźle spisywała się politycznie i oświatowo. We wsi były: Koło SL (90 członków), Koło Młodzieży Wici (70 członków), Koło Rolnicze, Straż Pożarna, Kasa Stefczyka, Filia Mleczarni oraz zawiązywał się sklep spożywczy. Obok murowanej szkoły wybudowana została remiza strażacka, w której odbywało się wiele imprez i zebrań.
W 1882 roku w Biskupicach Radłowskich za staraniem Rady Gminy powstała Szkoła Podstawowa. Na owe czasy było to wielkie wyróżnienie wsi, a budynek słynął na całą okolicę. Podczas II Wojny Światowej większość biskupian należała do tajnych organizacji Ruchu Ludowego oraz Batalionów Chłopskich. W czasie II Wojny Światowej wieś została w 80% spalona, a most został zburzony podczas Bitwy o Biskupice Radłowskie, 8 września 1939 roku. 30 lat później został wybudowany pomnik dla upamiętnienia poległych w tej bitwie. W dniu 16 czerwca 1991 wioska obchodziła 600-lecie istnienia.
Charakterystyczną cechą Biskupic Radłowskich jest plan rozbudowy i kształt topograficzny. Rozmieszczenie ulic, domów i placów przypomina raczej jakąś osadę, a nawet miasteczko z głównym placem - Rynkiem. Przy głównym placu znajduje się filia Gminnej Biblioteki Publicznej oraz Punkt Lekarski, obok Ochotnicza Straż Pożarna oraz zabytkowa figura Św. Jana. We wsi stoi kościół pod wezwaniem NMP Częstochowskiej, obok znajduje się zabytkowa kapliczka z 1876 roku. Niedaleko wsi znajduje się odkrywkowa kopalnia piasku i żwiru.
Ulice w Biskupicach Radłowkich: Wólka, Stanisława Mierzwy, Nowa, Kościelna, Batalionów Chłopskich, Sportowa, Jasna, Wincentego Witosa, Szkolna, Polna, Krótka, Bohaterów Września, Zagumnie, Zawodzie.
Ważniejszymi obiektami i zabytkami są:
-
wzniesiony w 1969 roku pomnik ku czci żołnierzy polskich z 21 Dywizji Armii „Kraków”, a zwłaszcza 3 i 4 Pułku Strzelców Podhalańskich oraz 20 PP, poległych 7 i 8 września 1939 r. w obronie przeprawy na rzece Dunajec,
-
powstała w 1984 roku Biblioteka Publiczna - wyróżniona dyplomem Dyrektora Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Tarnowie,
-
kościół parafialny NMP Częstochowskiej; ziemię pod budowę bezpłatnie przekazały dwie siostry o nazwisku Kuklewicz, 2 października 1983 r. ks. biskup Jerzy Ablewicz położył kamień węgielny pod budowę, poświęcenie przez ks. biskupa ordynariusza Józefa Życińskiego odbyło się 30 czerwca 1991 r.,
-
słup graniczny z 1450 roku zbudowany przez Zbigniewa Oleśnickiego; jest to najstarszy i najlepiej zachowany tego rodzaju zabytek w Polsce,
-
remiza OSP,
-
Zespół Szkolno-Przedszkolny (Szkoła Podstawowa im. St. Mierzwy i Publiczne Przedszkole),
-
trzy cmentarze wojskowe (pochowani żołnierze austro-węgierscy, rosyjscy i niemieccy, cmentarze z okresu 1914-1916),
-
kaplica przy kościele z figurką Matki Boskiej z 1876 roku,
-
boisko sportowe.
Elżbieta Miś
Biskupice Radłowskie, czerwiec 2010 r.
{module JoomlaStats Activation|none}